رادیوتراپی چیست؟
پرتو درمانی یا رادیوتراپی (به فرانسوی: Radiothérapie) یکی از مهم‌ترین شاخه‌های فیزیک پزشکی است. پرتو درمانی به درمان بیماری با استفاده از پرتو های نافذ مانند پرتو های ایکس و آلفا و بتا و گاما که یا از دستگاه تابیده می‌شوند یا از داروهای حاوی مواد نشاندارشده ساطع می‌شوند گویند. پرتو درمانی استفاده از پرتو های یونساز برای از بین بردن یا کوچک کردن بافت‌های سرطانی است. در این روش در اثر آسیب DNA، سلول‌های ناحیه درمان (بافت هدف) تخریب و ادامه رشد و تقسیم غیر ممکن می‌شود. اگرچه پرتو علاوه بر سلول‌های سرطانی به سلول‌های سالم نیز آسیب می‌رساند ولی اکثر سلول‌های سالم بهبودی خود را دوباره بدست می‌آورند. هدف از پرتو درمانی از بین بردن حداکثر سلول‌های سرطانی با حداقل آسیب به بافت‌های سالم است. 
کاربرد اصلی پرتو درمانی در معالجه و یا تقلیل امراض سرطانی می‌باشد. دیگر کاربردهای پرتودرمانی: از بین بردن سلول‌های سرطانی و ضایعات ارگان‌های مختلف، بازتوانی و بهبود اعضای بدن بیمار (همچون کبد کلیه پروستات)، پیشگیری گسترش ضایعات اعضا و کاهش علائم بیماری (همانند درد). 
دستگاه‌ها و ابزارهای مختلف و گوناگونی برای درمان و توانبخشی بیمار توسط مهندسان پزشک ساخته و در اختیار پزشکان قرار گرفته‌است. یکی از این دستگاه‌های مهم و پرکاربرد رادیوتراپی و یا پرتودرمانی می‌باشد. به بیانی دیگر پرتودرمانی، استفاده از اشعه پر انرژی (معمولاً اشعه X) به منظور از بین بردن سلول‌های سرطانی و ضایعات ارگان‌های مختلف می‌باشد. به طور کلی رادیوتراپی را به ۳ قسمت رادیوتراپی خارجی، رادیوتراپی داخلی (براکی تراپی) و رادیوتراپی سیستمیک تقسیم می‌کنند. سلولهای سرطانی در مقایسه با سلولهای سالم به رادیو تراپی حساسیت بیشتری نشان می‌دهند و در نتیجه تعداد بیشتری از آنها از بین خواهند رفت البته رادیو تراپی بر سلولهای سالم ناحیه درمان نیز تاثیر می‌گذارد اما آنها بر خلاف سلولهای سرطانی معمولاً بهبود یافته یا به سرعت خود را ترمیم می‌کنند. رادیوتراپی همچنان برای پیشگیری گسترش ضایعات اعضا و برای کاهش علائم بیماری (همانند درد) نیز به کار برده می‌شود. اصولاً در این دستگاهها برای شناسایی و مکان یابی تومور و بافت مورد نظر برای دریافت پرتو از انواع مختلف پرتونگاری استفاده می‌گردد که شاید بتوان مرسوم ترین آنها را پرتونگاری مقطعی تخمینی (CT)، تصاویر رزونانس مغناطیسی (MRI) و اخیراً پرتونگاری مقطعی نشر پوزیترون (PET) معرفی نمود. نزدیک دو سوم از بیماران سرطانی در جریان مداوای خود از پرتودرمانی استفاده می‌کنند. در سال ۲۰۰۴، این تعداد در آمریکا به ۱ میلیون نفر رسید. 

انواع پرتودرمانی 
پرودهی ممکن است توسط دستگاهی خارج از بدن ( رادیوتراپی خارجی ) و یا توسط منبع پرتو در داخل بدن ( رادیوتراپی داخلی ) و یا توسط مواد رادیو اکتیو باز در داخل بدن انجام شود ( رادیوتراپی سیستمیک ) . نوع پرتو دهی به نوع تومور ، تحمل بافت های سالم اطراف محل آن ، مسافتی که پرتو باید در داخل بدن طی کند همچنین به سلامت عمومی بیمار ، تاریخچه بیماری و اینکه آیا بیمار از روشهای دیگر درمان استفاده خواهد کرد یا نه و مجموعه ای عوامل دیگر بستگی دارد . در بیشتر بیماران از روش پرتودرمانی خارجی و در تعدادی از بیماران از سه روش پرتو درمانی خارجی ، داخلی ، سیستمیک همراه با هم و یا جداگانه استفاده میشود. 
رادیوتراپی خارجی: پرتودرمانی یا رادیوتراپی خارجی معمولاً در بیماران سرپایی مورد استفاده قرار میی گیرد. در بیشتر این بیماران نیاز به بستری شدن در بیمارستان نیست رادیوتراپی خارجی برای درمان انواعع سرطان شامل سرطان مثانه ، مغز ، پستان ، رکتوم ، پانکراس ، معده ، گردن رحم ، حنجره ، ریه ، پروستات و رحم استفاده میشود علاوه بر این رادیوتراپی خارجی ممکن است برای کاهش دردهای متاستاتیک و یا مشکلات دیگر ناشی از گسترش تومورها مورد استفاده قرار گیرد. 
رادیوتراپی حین جراحی (Intraoperative Radiotherapy): این روش نوعی پرتو درمانی خارجی همراه باا جراحی است. IORT برای درمان تومورهای متمرکز که نمی توان آنها را به طور کامل خارج کرد و یا ریسکک عود مجدد وجود دارد استفاده می شود. بعد از خارج کردن تمام یا بیشتر بافت تومورال یک دوز زیاد با انرژی بالا مستقیماً به محل تومور در حین جراحی داده میشود ( بافت های سالم اطراف بوسیله شیلدهای مخصوصی حفاظت میشوند ) . 
رادیوتراپی تطبیقی سه بعدی 3D Conformal Radiation Therapy : رادیوتراپی تطبیقی برخلاف طرحح درمان های قدیمی سه بعدی است و از کامپیوتر برای هدف گیری دقیق تر تومور استفاده می شود .. امروزه بیشتر متخصصین سرطان شناسی از این روش استفاده می کنند . تصاویر سه بعدی CT ، MRI ، PET تهیه و به کمک نرم‌افزارهای مخصوص ، پرتوهایی که با شکل تومور مطابقت دارند طراحی میشود . چون در این تکنیک بافت سالم اطراف تومور به طور وسیع از تشعشع دور است از دوزهای بالاتر برای درمان تومور می توان استفاده کرد . 
IMRT) Therapy Intensity-Modulated Radiation) : در این روش که یک نوع رادیوتراپی تطبیقی سه بعدیی جدید است معمولاً از پرتوهای x با شدت های متفاوت برای انتقال دزهای متفاوت پرتو به نواحی کوچکک بافت به طور همزمان استفاده می شود. در این تکنولوژی نیز دزهای بالا به تومور و دزهای کمتر به بافتهای سالم اطراف می رسد . در برخی تکنیک ها بیمار دز روزانه بیشتری دریافت می کند و زمان کل درمان کاهش و موفقیت درمان بیشتر می شود . IMRT ممکن است عوارض جانبی درمان را کاهش دهد. پرتو دهی در این روش بوسیله یک شتاب دهنده خطی مجهز به کولیماتور Multileaf انجام می شود(کولیماتور به شکل دادن دقیق پرتوها کمک می کند). با چرخش دستگاه به دور بدن بیمار پرتوها از بهترین زوایا وارد تومور می شوند . پرتو ها تا حد امکان به طور دقیق با شکل تومور تطبیق داده می شوند . چون دستگاه IMRT بسیار تخصصی است مراکز سرطان شناس به ندرت از این وسیله استفاده می کنند . 
رادیوتراپی داخلی( Brachy Therapy ) : در این روش منبع تشعشع که در یک پوشش نگهدارنده کوچکک پیچیده شده در داخل تومور و یا بسیار نزدیک به آن قرار میگیرد و Implant یا ماده کاشتنی نامیده می شود.. مواد کاشتنی ممکن است در شکلهای مختلف مانند سیم های کوچک ، تیوبهای پلاستیکی ( کاتترها ) ribbans ( رشته ای ) کپسول و یا به شکل دانه ای وجود داشته باشد . مواد کاشتنی مستقیماً در داخل بدن گذاشته میشوند . در رادیوتراپی داخلی ممکن است بیمار نیاز به بستری داشته باشد . رادیوتراپی داخلی معمولاً به یکی از روشهای زیر انجام میشود که هر کدام به طور جداگانه توضیح داده شده است . در هر سه روش از مواد کاشتنی سربسته استفاده میشود . 
رادیوتراپی داخل نسجی (Interstitial Radiotherapy): در این روش ماده رادیو اکتیو در داخل بافت یا نزدیکک محل تومور قرار میگیرد . در رادیوتراپی خارجی پستان ممکن است یک دوز بیشتر ( Boost ) به روش داخلل نسجی یا خارجی به بیمار داده شود . 
رادیوتراپی داخل حفره ای (Therapy Intracavitary): در این روش منبع رادیو اکتیو بوسیله یک اپلیکاتور درر داخل بدن قرار میگیرد . این روش معمولاً در درمان تومورهای رحم استفاده می شود . 
رادیوتراپی سیستمیک( پزشکی هسته ای ): در این روش از مواد رادیو اکتیو مانند I 131, Strontium 89.. به صورت خوراکی و یا تزریقی استفاده می شود . 

طراحان درمان در پرتو درمانی 
مجموعه کارکنان هر مرکز رادیوتراپی به طراحی و درمان بیمار کمک می کنند. تیم پرتو درمانی شامل رادیوتراپیست-انکولوژیست، دوزیمتریست ( شخصی که دوز کامل و دقیق پرتو را مشخص می کند ) ، فیزیست (فردی که کنترل دستگاه برای انتقال مقدار صحیح پرتو به محل تومور در بدن را انجام می دهد) و پرتو کار می باشد. معمولاً پرتو درمانی یک قسمت از درمان بیمار را شامل می شود در درمان تکمیلی معمولاً از شیمی درمانی استفاده می شود. رادیوتراپیست) (Radiation oncologist ، از همکاری با متخصص سرطان شناس اطفال ، جراح و رادیولوژیست ( پزشک متخصص در تهیه و تفسیر گرافیهای اندامهای بدن ) پاتولوژیست ( پزشک متخصص آسیب شناسی ) سود می برد.

عوارض جانبی پرتودرمانی 
باعث سوختگی پوست می شود(مشابه آفتاب سوختگی). معمولاً در طول دوره رادیوتراپی استحمام مجاز نمی‌باشد. به طور کلی پرتودرمانی موجب ریزش مو نمی‌گردد ولی اگر پرتودهی در ناحیه سر باشد می تواند باعث ریزش موی سر گردد.